Abstract

Sürdürülebilir üretim ve tüketim çerçevesinde döngüsel ekonomi amaçlarını gerçekleştirmek için Endüstriyel simbiyoz (ES) ağları önemli bir iş modelidir. ES ağları ile enerji, malzeme ve yan ürünler, hiç atık üretilmeden veya minimum düzeyde atık üretilerek hem ekonomik hem de çevresel faydalar elde edilmektedir. Ancak organizasyonel süreçler, yasal yükümlülükler ve örgüt kültürü gibi çeşitli faktörler nedeniyle ES ağlarındaki faaliyetleri yönetmek oldukça zordur. Sürecin iyi bir şekilde yönetilmesi ve endüstriyel tesisler arasındaki işbirliğinin kolaylaştırılması, malzemelerin lojistik süreçleri ve değişim işleminin ekonomik süreçlerinin yönetilmesi için Blok zincir teknolojisi ES ağları için kullanılabilecek uygun bir teknolojik sistemdir. ES ağlarının sürdürülebilirlik hedeflerine ulaşmada şeffaflığın ve gözlemlenebilirliğin sağlanmasındaki zorluklar Blok zincir teknolojisinin şifreleme ve verilerin değiştirilememesi özelliği ile giderilebilmektedir. Blok zincir teknolojisinin sağladığı avantajlar ile ES ağlarındaki süreçler daha kontrol altında yönetilebilmektedir. Bu çerçeve yürütülen çalışmada ES ağlarında blok zincir teknolojisi kullanımını etkileyen başarı faktörlerinin belirlenmesi bu faktörlerin önem düzeylerinin belirlenmesi ve alternatiflerin sıralanması amaçlanmaktadır.

References

[1] I. A. Ferreira, R. Godina, A. Pinto, P. Pinto, ve H. Carvalho, “Boosting additive circular economy ecosystems using blockchain: An exploratory case study”, Comput. Ind. Eng., c. 175, sayı December 2022, 2023, doi: 10.1016/j.cie.2022.108916.

[2] S. A. Rehman Khan, Z. Yu, S. Sarwat, D. I. Godil, S. Amin, ve S. Shujaat, “The role of block chain technology in circular economy practices to improve organisational performance”, Int. J. Logist. Res. Appl., c. 25, sayı 4–5, ss. 605–622, 2022, doi: 10.1080/13675567.2021.1872512.

[3] L. Ning ve Y. Yuan, “How blockchain impacts the supply chain finance platform business model reconfiguration”, Int. J. Logist. Res. Appl., c. 26, sayı 9, 2023.

[4] C. F. Durach, T. Blesik, M. von Düring, ve M. Bick, “Blockchain Applications in Supply Chain Transactions”, J. Bus. Logist., c. 42, sayı 1, ss. 7–24, 2021, doi: 10.1111/jbl.12238.

[5] R. Gonçalves, I. Ferreira, R. Godina, P. Pinto, ve A. Pinto, “A Smart Contract Architecture to Enhance the Industrial Symbiosis Process Between the Pulp and Paper Companies - A Case Study”, içinde Lecture Notes in Networks and Systems, 2022, c. 320 LNNS, doi: 10.1007/978-3-030-86162-9_25.

[6] B. Esmaeilian, J. Sarkis, K. Lewis, ve S. Behdad, “Blockchain for the future of sustainable supply chain management in Industry 4.0”, Resour. Conserv. Recycl., c. 163, 2020, doi: 10.1016/j.resconrec.2020.105064.

[7] M. Kouhizadeh, J. Sarkis, ve Q. Zhu, “At the nexus of blockchain technology, the circular economy, and product deletion”, Appl. Sci., c. 9, sayı 8, 2019, doi: 10.3390/app9081712.

[8] R. Godina, A. Bruel, A. Neves, ve J. C. O. Matias, “The Potential of Blockchain Applications in Urban Industrial Symbiosis”, içinde IFAC-PapersOnLine, 2022, c. 55, sayı 10, doi: 10.1016/j.ifacol.2022.10.122.

[9] S. Lahane ve R. Kant, “A hybrid Pythagorean fuzzy AHP – CoCoSo framework to rank the performance outcomes of circular supply chain due to adoption of its enablers”, Waste Manag., c. 130, ss. 48–60, 2021, doi: 10.1016/j.wasman.2021.05.013.

[10] E. Yazıcı, H. M. Alakaş, ve T. Eren, “Selection of waste receiving companies for sustainable industrial symbiosis network: an application a case in Ankara for foundry industry waste”, Neural Comput. Appl., ss. 1–18, Nis. 2024, doi: 10.1007/S00521-024-09683-1/TABLES/12.

[11] S. Lahane ve R. Kant, “Evaluation and ranking of solutions to mitigate circular supply chain risks”, Sustain. Prod. Consum., c. 27, ss. 753–773, Tem. 2021, doi: 10.1016/J.SPC.2021.01.034.

[12] A. Aydoğdu ve H. M. Çakır, “Blockchain Teknolojisinin Uygulama Alanları ve Finans”, Bartın Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilim. Fakültesi Derg., c. 15, sayı 30, ss. 101–128, 2024, doi: 10.47129/bartiniibf.1556654.

[13] A. Kama, “E-Tı̇caret Yöntemı̇ ile Faalı̇yet Gösteren Fı̇rmalarda Tedari Zı̇ncı̇ri içı̇n Blokzı̇ncı̇r Teknolojı̇sı̇ Uygulaması ve Seçı̇mı̇: Bulanık Çok Krı̇terlı̇ Karar Verme Yöntemlerı̇ ile Bı̇r Uygulama”, Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi, 2023.

[14] S. Külahlı ve V. Çağlıyan, “Tedarik Zı̇ncı̇rı̇nde Blokzinciri Teknolojı̇sı̇ Uygulamaları Sı̇stematı̇k Bı̇r Lı̇teratür Taramasi”, Sos. Ekon. Araştırmalar Derg., c. 22, sayı 1, ss. 57–75, 2022, [Çevrimiçi]. Available at: www.scopus.com.

[15] E. Yavuz, “Tedarik Zinciri Yönetiminde Blok Zincir Kullanım Kriterlerinin Belirlenmesi ve AHP Yöntemi ile Ağırlıklandırılması”, Dokuz Eylül Üniversitesi, 2022.

[16] H. Treiblmaier, “The impact of the blockchain on the supply chain : a theory-based research framework and a call for action”, Supply Chain Manag. An Int. J., c. 26, sayı 6, ss. 545–559, 2018, doi: 10.1108/SCM-01-2018-0029.

[17] A. Bruel ve R. Godina, “A Smart Contract Architecture Framework for Successful Industrial Symbiosis Applications Using Blockchain Technology”, Sustain., c. 15, sayı 7, 2023, doi: 10.3390/su15075884.

[18] I. A. Ferreira, G. Palazzo, ve H. Carvalho, “Implications of the blockchain technology adoption by additive symbiotic networks”, Clean. Logist. Supply Chain, c. 6, sayı December 2022, 2023, doi: 10.1016/j.clscn.2023.100095.

[19] M. F. Ak ve M. Gul, “AHP-TOPSIS integration extended with Pythagorean fuzzy sets for information security risk analysis”, Complex Intell. Syst., c. 5, sayı 2, ss. 113–126, 2019, doi: 10.1007/s40747-018-0087-7.

[20] Salaj ve M. Kumari, “A multi-criteria approach to blockchain in supply chain management assessment: entropy-CRITIC weight method and MCDM for enhanced decision support”, Int. J. Syst. Assur. Eng. Manag., sayı 0123456789, 2025, doi: 10.1007/s13198-025-02764-x.

[21] G. Watkins, R. Husgafvel, N. Pajunen, O. Dahl, ve K. Heiskanen, “Overcoming institutional barriers in the development of novel process industry residue based symbiosis products - Case study at the EU level”, Miner. Eng., c. 41, ss. 31–40, 2013, doi: 10.1016/j.mineng.2012.10.003.

[22] L. R. Bacudio vd., “Analyzing barriers to implementing industrial symbiosis networks using DEMATEL”, Sustain. Prod. Consum., c. 7, sayı February, ss. 57–65, 2016, doi: 10.1016/j.spc.2016.03.001.