Abstract

Depremden etkilenen bir bölgede deprem sonrasında kaynakların etkin bir şekilde tahsisi, arama ve kurtarma çalışmalarından elde edilen verilerin hızlı ve güvenli aktarımı ile sağlanabilmektedir. Giyilebilir teknolojiler önemli verilerin elde edilmesi, iletilmesi ve görüntülenmesi gibi görevleri yerine getirmektedir. Bu çalışmada, deprem sonrası kritik arama ve kurtarma (SAR) operasyonlarında görev alan personellerin kullanabileceği giyilebilir teknolojilerin etkinliği değerlendirilmiştir. Arama ve kurtarma ekiplerinin güvenliklerini ve yaptıkları çalışmaların etkinliğini artıracak giyilebilir teknolojilerin termal, fiziksel, biyolojik, çevresel, iletişim ve sağlık verisi özellikleri kriterler olarak ele alınmıştır. Çalışmada kriterlerin ağırlıklarının hesaplanması için çok kriterli karar verme yöntemlerinden (ÇKKV) Analitik Hiyerarşi Süreci ve bulunan ağırlıklar kullanılarak alternatiflerin değerlendirilmesinde TOPSIS yöntemi kullanılmıştır. Alternatifler kask, giyilebilir iç kıyafeti, giyilebilir göğüs askıları, giyilebilir IOT cihazı, giyilebilir eğilme yardımcı cihazı (WSAD) ve güvenlik yeleği olarak belirlendi. Çalışma, iletişim ve sağlık verilerinin aktarımında depreme maruz kalan bölgelerde giyilebilir teknolojilerden giyilebilir IOT cihazları ve kasklar ile arama ve kurtarma ekiplerinin takiplerinin yapılabileceği, güvenliklerini ve çalışma etkinliklerinin önemli ölçüde artırabileceğini göstermektedir. Ayrıca, bu çalışma, afet ve acil durum yöneticileri tarafından deprem sonrası ilk durum analizlerinin ve bilgilerinin doğruluğunu artırabileceğini göstermiştir.

References

[1] Ochoa SF, Neyem A, Pino JA, Borges MRS. Supporting group decision making and coordination in urban disasters relief. J Decis Syst 2007;16(2):143-172. doi: 10.3166/JDS.16.143-172.

[2] Peleg K, Bodas M, Shenhar G, Adini B. Wisdom of (using) the crowds: Enhancing disasters preparedness through public training in Light Search and Rescue. International journal of disaster risk reduction, 2018. doi: 10.1016/j.ijdrr.2018.07.027.

[3] Bloch T, Sacks R, Rabinovitch O. Interior models of earthquake damaged buildings for search and rescue. Advanced Engineering Informatics, 2016.

[4] Ochoa SF, Santos R. Human-centric wireless sensor networks to improve information availability during urban search and rescue activities. Information Fusion 2015; 22: 71-84. doi: 10.1016/J.INFFUS.2013.05.009.

[5] Ochoa S, Santos R. Human-centric wireless sensor networks to improve information availability during urban search and rescue activities. Information Fusion, 2015.

[6] Malmivaara M. The emergence of wearable computing. Smart clothes and wearable technology, 2009.

[7] Dener M. A secure monitoring system design for wireless sensor networks. Journal of the Faculty of Engineering and Architecture, 2014.

[8] Magenes G, Curone D, Caldan L, Secco E. Fire fighters and rescuers monitoring through wearable sensors: The ProeTEX project. 2010 Annual International Conference of the IEEE Engineering in Medicine, 2010.

[9] Kılıç HÖ. Giyilebilir teknoloji ürünleri pazarı ve kullanım alanları. Aksaray Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2017.

[10] Turgut ZN, Danişan T, Güven E. Yaşlı Bireyler İçin Giyilebilir Teknolojilerinin Kullanımı ve Değerlendirilmesi. Harran Üniversitesi Mühendislik Dergisi 2023:167-178. doi: 10.46578/humder.1327118.

[11] Akıncı BN, Danişan T, Eren T. Obezite hastaları için giyilebilir teknolojilerin ÇKKV yöntemleri ile seçimi. Politeknik Dergisi 2022: 947-957. doi: 10.2339/politeknik.886544.

[12] Deringöz A, Danışan T, Eren T. Covid-19 takibinde giyilebilir sağlık teknolojilerinin ÇKKV yöntemleri ile değerlendirilmesi. Politeknik Dergisi 2022;25(2):533-543. doi: 10.2339/politeknik.768219.

[13] Saaty T. How to make a decision: the analytic hierarchy process. Elsevier 1990;48: 9-11. Erişim: 18 Nisan 2025. [Çevrimiçi]. Erişim adresi: https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/037722179090057I

[14] Özder HE, Bedir N, Eren T. Yükseköğretimde araştırmacı seçiminde çok ölçütlü karar verme yöntemlerinin kullanılması: bir inceleme. Alanya Akademik Bakış 2019;3(1): 19-33. doi: 10.29023/alanyaakademik.419804.

[15] Hwang CL, Yoon KP. Multiple attribute decision making: methods and applications. Springer-Verlag, 1881.

[16] Seğmenoğlu M. Arama kurtarma sistemleri için personel alım sürecinin tasarlanması. Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Ana Bilim Dalı, İzmir, 2013.

[17] MePACS, “Prioritising Healthcare Workers’ Safety with Duress Alarms”, https://www.mepacs.com.au/blog/healthcare-worker-safety.

[18] Shakeriaski F, Ghodrat M, Rashidi M, Samali B. Smart coating in protective clothing for firefighters: An overview and recent improvements. Journal of Industrial Textiles 2022; 51(5S): 7428-7454. doi: 10.1177/15280837221101213.