Abstract

Ülkemiz su kaynaklarının %28,5’ini karşılayan Fırat ve Dicle havzaları üzerine kurulan Güneydoğu Anadolu Projesinin (GAP) merkezi durumunda olan Şanlıurfa bölgeye ekonomik, sosyal ve çevresel anlamda büyük katkı sunmaktadır. Ciddi bir nüfus barındıran Şanlıurfa kent merkezinde yer alan derelerin ve altyapının izlenmesi ve güvenlik kontrolünün yapılması da bir o kadar önem arz etmektedir. Şehir merkezinde önemli bir lokasyona sahip Sırrın deresinin ekonomik, sosyal ve çevresel riskli alanlarının tespiti için bu çalışma kapsamında taşkın risk analizi yapılmıştır. Yapılan analiz neticesinde bölgede taşkın alanlarını belirleyerek, düşük, orta, yüksek ve çok yüksek olasılıklı olarak kategorize edebilmek, erken uyarı sistemleri ve önleyici tedbirlerin alınabilmesi için gerekli verilerin toplanması ve bu tarz benzer çalışmalar için altyapı oluşturulması hedeflenmiştir. Çalışmada dereye ait Q5, Q10, Q25, Q50, Q100, Q500 ve Q1000 taşkın tekerrür debileri kullanılmıştır. İhtiyaç duyulan verilerin bir kısmı ilgili kurumlardan temin edilmiş, bir kısmı ise yerinde ölçümler yapılarak elde edilmiştir. Bu veriler ArcGIS 10.3 programında işlenerek sayısal yükseklik modeli oluşturulmuş ve daha sonra HEC-RAS 5.07 programına aktarılarak 1B taşkın analizi yapılarak riskli alanlar belirlenmiştir. Çalışmalar neticesinde dere kesitinin birçok yerinde taşkın riskinin bulunduğu tespit edilmiştir. Bu çalışmayla taşkın afetinin daha dikkatli incelenmesi gereken bir gerçek olduğu bir kez daha ortaya çıkmıştır. Taşkın öncesi, sonrası ve esnasında planlanması gereken tüm alt yapı çalışmaları ve uygulamaları için gereken tüm verilerin yeterli doğrulukta planlanması gerektiği belirlenmiştir.

References

[1] EM-DAT. 2016. The international disasters database, http://www.emdat.be/ [Erişim: 12 July 2016] 

[2] ECER, R. ve YENİGÜN, K., 2007. GAP Bölgesinde Kentsel Altyapının Bir Taşkın Örneğinde İrdelenmesi; Nedenler ve Öneriler”, TMMOB Afet Sempozyumu, 5-7 Aralık, Ankara.

[3] 1980-2017 Yılları Arasında Dünyada Meydana Gelen Doğal Afetlerin Çeşitleri ve Sayıları (Munich Re, 2017)

[4] 1975-2015 Döneminde yaşanan taşkınlar ve can kayıpları (DSİ,2015)

[5] IPCC. 2012. Managing the Risks of Extreme Events and Disasters to Advance Climate Change Adaptation: Special Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change. Cambridge: Cambridge University Press. 

[6] DSİ. 2015, DSİ 2014 yılı Resmi Su Potansiyeli İstatistikleri. Aralık 12, 2015 tarihinde 2014 Yılı Verileri: http://www.dsi.gov.tr/dsi-resmi-istatistikler/2014-yili-verileri adresinden alındı

[7] ANONİM., 2011. Şanlıurfa Merkez İlçesi Taşkın Koruma Projesi Master Plan Raporu, Ankara.

[8] MGM, 2019, Meteorolojik Afetler 2018 Yılı Değerlendirmesi, Ankara