Abstract

Bildirinin konusunu, 14.-15. yüzyıla tarihlendirilen resimli el yazmalarındaki Nuh’un Tufanı kompozisyonunun parçası olan Nuh’un gemisi oluşturmaktadır. Eski Ahit’te ayrıntılarıyla sunulan Nuh’un gemisinin Yeni Ahit’te anlatılmadığı, Kur’an-ı Kerim’de Nuh Suresi’nde ise hakkında kısa bilgilerin sunulduğu tespit edilmiştir. Nuh’un gemisini resmeden usta-sanatçıların kendinden önceki dönemlerde yapılmış resimleri inceledikleri, kültürel ve dini etkileşim içinde oldukları, kutsal kitapları okudukları anlaşılır. Nuh Suresi’nde, Nuh’un gemisi hakkında kısa bilgiler sunulmasına karşın Bizans resim sanatı ile İlhanlı-Timurlu resimli el yazmalarında geminin malzeme, form ve teknik özellikleri hakkında bilgiler tespit edilmiştir. Çok geniş bir alanı kapsayan, Bizans ve İlhanlı-Timurlu dönemi resim sanatında sıkça işlenen konunun, 14.-15. yüzyıla tarihlendirilen resimli el yazmalarından hareketle kültürel ve dini etkileşimi gün yüzüne çıkartmak mümkündür. Eski Ahit’te Yaratılış 6-9’de geminin ölçüleri, malzeme ve teknik özellikleri hakkında ayrıntılı bilgiler sunulmaktadır. Nuh Tufanı ile ilişkilendirilen gemi tasvirlerinin, bölgesel farklılık içermesinin yanında dönemsel ve dini açıdan da çeşitli şekillerde tasvir edildiği görülür. Bizans resim sanatında olduğu gibi İlhanlı-Timurlu resimli el yazmalarının bazılarında da, geminin Eski Ahit’te tarif edildiği gibi resmedilmesi, resimleri yapan kişilerin kültürel etkileşime açık olduğunu, çeşitli dinlerden etkilendiklerini ya da farklı dinlere mensup usta-sanatçı olma ihtimalini akıllara getirir. Tasvirlerin bazılarında, gemilerin siyah resmedilmesi dikkat çeken önemli bir husustur. Ayrıca gemilerin üzerinde halatlar vasıtasıyla çeşitli yönlerden tutturulmuş örtü benzeri bir uygulamanın bulunması, Yaratılış 6-9’de tanımı yapılan Nuh’un gemisinin üzerinin kapalı olduğu uygulamaları hatırlatmaktadır. Bizans resim sanatında özellikle duvar resimlerinde işlenen Eski Ahit konulu Nuh Tufanı tasvirlerinde, geminin tamamının ya da sadec

References

ka, İsmail. (2012). “Timur”, TDV İslâm Ansiklopedisi, Cilt: 41, İstanbul. 173-177.

Blair, S. (1995). A Compendium of Chronicles: Rashid al-Din’s Illustrated History of the World, London: Nour Foundation in Association with Azimuth Editions and Oxford University Press.

Daş, Mustafa. (2005). “Bizans Kaynaklarında Timur İmajı”, Tarih İncelemeleri Dergisi, Cilt: XX, Sayı: 2. 43-58.

Demirarslan, Deniz. (2019). “Bizans Uygarlığı’nda Günlük Yaşam, Mekân ve Mobilya”, Journal of Social and Humanities Sciences Research, Vol.: 6, Issue: 32. 22-41.

Eski Ahit (2015). Kutsal Kitap (Eski Ahit, Zebur, Yeni Ahit). İstanbul: TKK.

Ettinghausen, R. (1955). “An Illuminated Manuscript of Hāfiz-i Abrū in Istanbul, Part I”, Kunst des Orients, 2. 30-44. 

Ghiasian, M.R. (2018). “The Topkapı Manuscript of the Jamiʿal-Tawarikh (Hazine 1654) From Rashidiya to the Ottoman Court: A Preliminary Analysis”, Iranian Studies, 51, No.:3. 399-425.

Grube, E. J. (1980). La Pittura Dell’Islam: Miniature Persiane dal XII al XVI sec. Edizioni Capitol Bologna.

İstek, Emrah ve İstek, Gülşen. (2018). “Hıristiyanlık Öğretilerini İçeren Eserlerdeki Minyatürlerde Hz. Nuh ve Nuh’un Gemisi (9. ve 15.YY. Arası)”, IV. Uluslararası Ağrı Dağı ve Nuh’un Gemisi Sempozyumu 18-20 Ekim 2017 (Edit.: Oktay Belli, Faruk Kaya, İbrahim Özgül ve Vedat Evren Belli). Ağrı. 91-101.

Kançal-Ferrari, Nicole. (2014). “Hiristiyan ve İslâm Dünyasındaki Peygamber Tasvirleri: Bir Değerlendirme”, Journal of Istanbul University Faculty of Theology, 30, 63-100. 

Kazhdan, Alexander and Patterson-Ševčenko, Nancy. (1991). “Chlamys”, Oxford Dictionary of Byzantium, I.II.III. (Edit.: Alexander Kazhdan), Oxford. 424.

Kaplan, Necla. (2018). “Orta Bizans Dönemi Resimli Oktateukh El Yazmasında Nuh Tufanı İmgesi”, IV. Uluslararası Ağrı Dağı ve Nuh’un Gemisi Sempozyumu 18-20 Ekim 2017 (Edit.: Oktay Belli, Faruk Kaya, İbrahim Özgül ve Vedat Evren Belli). Ağrı. 209-222.

Kundak, Ali Nihat. (2007). “Osmanlı Minyatürlerinde Nuh’un Gemisi ve Tufan”. I. Uluslararası Ağrı Dağı ve Nuh’un Gemisi Sempozyumu, Sayı: 1 (Edit.: Oktay Belli). İstanbul: Doğubayazıt Kaymakamlığı Kültür Yayınları. 169-184.

Lowden, John L. and Brown-Tkacz, Catherine. (1991). “Chlamys”, Oxford Dictionary of Byzantium, I.II.III. (Edit.: Alexander Kazhdan), Oxford. 1489.

Milstein, Rachel. (1990). Miniature Painting in Ottoman Baghdad. U.S.A.: Mazda Publishers.

Özgüdenli, Osman Gazi. (2003). “Bir İlhanlı Şehir Modeli: Rab‘-i Reşîdî’de Meslekler, Görevliler ve Ücretler”, Osmanlı Öncesi ile Osmanlı ve Cumhuriyet Dönemlerinde Esnaf ve Ekonomi Semineri (9-10 Mayıs 2002), İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Araştırma Merkezi. 105-126.

Shani, R.Y. (2002). ‘Noah’s Ark and the Ship of Faith in Persian Painting: From the Fourteenth to the Sixteenth-Century’, Jerusalem Studies in Arabic and Islam, 27. 127-203.

Taberi. (1991). Milletler ve Hükümdarlar Tarihi, Sayı: I (Çev.: Zakir Kadiri Ugan ve Ahmed Temir), İstanbul: MEB.

Takiguchi, Mika. (2020). “The Imagery of Noah’s Ark in the Mosaic Decoration of Monreale Cathedral”, Illuminating the Middle Ages Tributes to Prof. John Lowden from his Students, Friends and Colleagues, 125-138.

Tekin, Oğuz. (2015). “Eskiçağ’da İstanbul Mezar Taşları”, Antik Çağ’dan XXI. Yüzyıla Büyük İstanbul Tarihi, İstanbul. 25-31.

Temür, Akın. (2018). “Sinop Müzesi Hellenistik ve Roma Dönemi Mezar Stelleri”, Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, ANARSAN Sempozyumu Özel Sayısı, Yıl 11, Sayı 2. Çorum. 921-945.

The David Colection. The Timurids and the Turkmen: Central Asia, Afghanistan and Iran-Item no. 8 of 38 (Miniature from Hafiz-i Abru’s Majma al-tawarikh. “Noah’s Ark”). 2005. (URL: https://www.davidmus.dk/en/collections/islamic/dynasties/timurids-and-turkmen/art/8-2005).

The Khalili Collections. Noah’s Ark, from The Jami‘ al-Tawarikh of Rashid al-Din-MSS 727 Folio 45a. 2020. (URL: https://www.khalilicollections.org/collections/islamic-art/khalili-collection-islamic-art-thejami-al-tawarikh-of-rashid-al-din-mss727-folio-45a/).

Togan, Zeki Velidi. (1966). “İlhanlılarla Bizans Arasındaki Kültür Münasebetlerine Ait Bir Vesika”, İslam Tetkikleri Enstitüsü Dergisi, Cilt: 3. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları. 1-39.

Triolo, Joseph. (2019). “The Tabernacle as Structurally Akin to Noah’s Ark: Considering Cult, Cosmic Mountain, and Diluvial Arks in Light of the Gilgamesh Epic and the Hebrew Bible”, SBL Pacific Coast Regional Conference, Fullerton, CA, (10 March 2019). 1-19.

Yalçın, Asnu Bilban. (2007). “Erken Hıristiyanlık ve Bizans’ta Nuh’un Gemisi: sembol ve ikonografi”. I. Uluslararası Ağrı Dağı ve Nuh’un Gemisi Sempozyumu, Sayı: 1 (04 Aralık 2008) (Edit.: Oktay Belli). İstanbul: Doğubayazıt Kaymakamlığı Kültür Yayınları. 169-184.

 Yeni Ahit. (2012). Yeni Ahit (Müjde Yeni Ahitin Çağdaş Türkçe Çevirisi). İstanbul: TKK.