Abstract

İslami ilimler, vahiyle başlayan epistemolojik düzlemin ontolojiyle irtibatının neticesi teşekkül etmiştir. Bu ilimlerin metodoloji içerenleri fıkıh, kelam ve tasavvuf ilimleridir. Örneğin fıkıh ilmi Kur’an ve sünnette yer alan bilgileri belirli kriterlerle ve metodolojik formatta bilimsel bir branşa dönüştürmüştür. Bu esnada rivayet, meratib, tevil vb. yöntemlerle birlikte kritik analitik yöntemi de kullanmıştır. Bu bildiride fıkıh ilminin hem füru, hem de usul olarak gelişimine dikkate aldığı kritik-analitik yöntemlere işaret edilecektir. Özellikle haber-i vahidin kabulü, umum-ı belvada varit olan haberlerin durumu, rivayetler arası çelişkilerin giderilmesi, kıyas esnasında illetin tespit yöntemleri, lafızların anlamlarını tespitte ve yorumlanmasında dil kurallarının işletilmesi, fetva verirken müsteftinin durumunun kritik edilmesi, yargılama esnasında kuralın olaya uygulanması vb. konularda kritik analitik bir yöntemin kullanıldığı görülmektedir. Analitik yöntem asgari düzeyde bir tutarlılık için gereklidir. Fıkıh sadece analitik yöntemi kullanmamıştır. Bununla birlikte ilgili süreçte birçok yöntemden yararlanmıştır. Bu bildiride kritik analitik yöntemin kullanıldığı öngörülen örnekler üzerinde durulacaktır.

References

Abdülazîz el-Buhârî, Alaüddîn b. Ahmed b. Muhammed  (ö.730/1330), Keşfü’l-esrâr ‘an Usûli Fahrislâm el-Pezdevî (thk. Muhammed el-Mu‘tasımbillah el-Bağdâdî), Beyrut 1414/1994, I-IV.

Apaydın, H. Yunus , “Fıkıh Usûlünün Temel Kabulleri ve Tarihselcilik”, (s.323-364), İstanbul: İSAM, 2010.

Bâbertî, Ebû Abdullah Ekmeleddin Muhammed b. Muhammed (ö. 786/1384), en-Nüketü’z-zarîfe fî tercihi mezhebi Ebî Hanîfe, thk. Bülle el-Hasan Ömer, Riyad 1418/1997.

Saymerî, Ebû Abdullah Hüseyin b. Ali, Ahbâru Ebî Hanîfe ve ashâbih, Beyrut 1985.

Şimşek, Murat, “Nûh b. Mustafâ’nın (ö. 1070/1660) ed-Dürrü’l-Münazzam fî Menâkıbi’l-İmâmi’l-A’zam Adlı Eserinin Tahkikli Neşri,” İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, 2012, sayı: 19, s. 423.

Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre es-Sülemi (ö.279/892), es-Sünen (Mevsû‘atü’s-sünneti’l-kütübi’s-sitte ve şurûhihâ içinde), İstanbul 1413/1992, I-V. 

https://www.kritikanalitik.global/kritik-dusunme-uzerine-pratik-bir-kilavuz/. 

https://www.kritikanalitik.global/kritik-ve-analitik-dusunme-nedir/.